H τοποθέτηση κάμερας στο σχολικό μάθημα για ζωντανή αναμετάδοση εγείρει πολλά νομικά, παιδαγωγικά, τεχνολογικά, ηθικά και ψυχολογικά ζητήματα. Το υπουργείο Παιδείας στην Αγγλία (Department for Education) σχετικά με τα διαδικτυακά μαθήματα και το livestreaming αναφέρει ξεκάθαρα ότι «δεν αναμένεται οι εκπαιδευτικοί να παρέχουν ζωντανή αναμετάδοση μαθημάτων (livestreaming) ή έτοιμα βίντεο μαθημάτων» κι ότι «το κάθε σχολείο μπορεί να κρίνει για τις προσεγγίσεις που εξυπηρετούν καλύτερα τους μαθητές και το προσωπικό του» (περισσότερα εδώ).
Αναφέρει επίσης ότι «η διατήρηση της ασφάλειας των εκπαιδευτικών κατά την εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι εξίσου σημαντική» (σ.σ. όπως αυτή των μαθητών) – μέριμνα που φαίνεται να απουσιάζει από το σκεπτικό των αποφάσεων για την τηλεμετάδοση των σχολικών μαθημάτων στην Ελλάδα, καθώς στην παρ. 3β) του ΦΕΚ 1859/15-5-20 αναφέρεται ότι η κάμερα θα πρέπει να εστιάζει στον εκπαιδευτικό!
Η Εθνική Ένωση Εκπαίδευσης (National Education Union, NEU) του Ηνωμένου Βασιλείου επίσης έδωσε ξεκάθαρη οδηγία στους εκπαιδευτικούς της χώρας να ΜΗΝ πραγματοποιήσουν livestreaming (περισσότερα εδώ), δηλαδή ζωντανή αναμετάδοση του μαθήματος στη σχολική τάξη, καθώς υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες για τη διαρροή εικόνων του ίδιου του εκπαιδευτικού.
Σχετικά με το δημοτικό, αναφέρει ότι οποιαδήποτε σύγχρονη τηλε-εκπαίδευση δεν συνίσταται, καθώς δεν είναι δυνατόν να αντικατασταθεί η συνεχής αλληλεπίδραση δασκάλου-μαθητή που είναι ζωτικό μέρος κάθε εκπαιδευτικής διαδικασίας. Για τη δευτεροβάθμια συστήνει τη χρήση σύγχρονης τηλεδιάσκεψης μόνο από το σπίτι και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις (περισσότερα εδώ). Στην οδηγία του NEU δίνεται ξεκάθαρα ότι «δεν υπάρχει προσδοκία από ΚΑΝΕΝΑΝ εκπαιδευτικό να πραγματοποιήσει διαδικτυακή διδασκαλία με την οποία δεν νιώθει άνετα ή χωρίς προσυμφωνημένα πρωτόκολλα» (περισσότερα εδώ).
Προβλήματα τεχνολογικής φύσεως μπορεί επίσης να υπάρξουν. Το FBI έχει εκδώσει σχετική ανακοίνωση, καθώς σε δυο περιπτώσεις σχολικού τηλε-μαθήματος στις ΗΠΑ, χάκερς «έσπασαν» την πλατφόρμα αναμετάδοσης, παρεμβάλλοντας πορνογραφικό υλικό, βρίζοντας και φωνάζοντας προσωπικά δεδομένα του εκπαιδευτικού (περισσότερα εδώ).
Η σύσταση του μεγαλύτερου οργανισμού παιδικής προστασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, του National Society for the Prevention of Cruelty to Children, συστήνει να υπάρχει έγγραφη συγκατάθεση γονέα σε σχέση με τη χρήση διαδικτυακής διδασκαλίας, στην οποία οι γονείς κατανοούν το ρίσκο που εμπεριέχεται σε μια τέτοια πρακτική (περισσότερα εδώ). Τέτοια έγγραφη συγκατάθεση γονέων δεν αναφέρεται πουθενά στο ΦΕΚ της υπουργικής απόφασης για το livestreaming σχολικών μαθημάτων, ούτε από τους γονείς των παιδιών που βρίσκονται στο σπίτι, ούτε από τους γονείς των παιδιών που βρίσκονται στη σχολική τάξη (μόνο έγγραφη ενημέρωση από τον διευθυντή του σχολείου).
Σοβαρά ζητήματα εγείρονται σε σχέση με τα προσωπικά δεδομένα όχι μόνο των μαθητών που βρίσκονται στην τάξη, αλλά και των εκπαιδευτικών. Το ΦΕΚ αναφέρει ότι η κάμερα θα είναι προσανατολισμένη μόνο στον εκπαιδευτικό ή/και στον πίνακα. Επειδή ο πίνακας δεν γράφεται από μόνος του, όλη η ζωντανή αναμετάδοση θα είναι το πρόσωπο και η φωνή του εκπαιδευτικού. Πώς ο εκπαιδευτικός θα προστατευθεί από τυχόν κακόβουλη βιντεοσκόπηση του προσώπου του από τερματικό μαθητή στο σπίτι; Γιατί θεωρούμε δεδομένο ότι ο εκπαιδευτικός δεν έχει δικαίωμα ιδιωτικότητας στην εικόνα του προσώπου του;
Όσον αφορά στο εδάφιο ότι η ζωντανή αναμετάδοση θα αφορά μόνο το κομμάτι της ‘παράδοσης’ του μαθήματος, το συγκεκριμένο εδάφιο είναι εκτός σχολικής και παιδαγωγικής πραγματικότητας! Όλες οι σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας απορρίπτουν την κλασική παράδοση, τύπου διάλεξη για το μάθημα, ενώ ένα τυπικό σχέδιο μαθήματος περιλαμβάνει σε όλα τα στάδια ΣΥΝΕΧΗ διάλογο με τα παιδιά:
- η πρόκληση του ενδιαφέροντος, μέσω συζήτησης πάνω σε ένα έναυσμα,
- η ανάκληση της προηγούμενης συναφούς εμπειρίας κι η ανάδειξη των ιδεών των μαθητών μέσω ομαδικής συζήτησης ή καταιγισμού ιδεών,
- η παρουσίαση της νέας ύλης, μέσω ανακαλυπτικής/διερευνητικής μάθησης, task-based learning, διατύπωσης υποθέσεων,
- η καθοδηγούμενη ή/και ανεξάρτητη εξάσκηση μέσω ομαδοσυνεργατικής ή σε ζευγάρια, project, παιχνίδι ρόλων,
- η ανατροφοδότηση, αυτοαξιολόγηση, αλληλο-αξιολόγηση ή ομαδική αξιολόγηση των μαθητών.
Όλα τα παραπάνω στάδια περιλαμβάνουν στο σημαντικότερο μέρος τους ΔΙΑΛΟΓΟ με τους μαθητές. Είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να απομονωθεί ΜΟΝΟ η φωνή του εκπαιδευτικού ανοιγοκλείνοντας τον ήχο, χωρίς να ΠΛΗΓΕΙ καταστροφικά η διδακτική διαδικασία, μια διαδικασία κατεξοχήν βασισμένη στο διάλογο. Ακόμη και αν δεν υπάρχει εικόνα των μαθητών, η φωνή των μαθητών (η οποία δεν ακούγεται ΜΟΝΟ την ώρα της λεγόμενης εξέτασης!), όπως και το όνομά τους, είναι ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα το οποία σε συνδυασμό με τη διεύθυνση του σχολείου, που είναι γνωστά στους αποδέκτες ή πιθανούς χάκερς, καθιστούν τους μαθητές που ηχογραφούνται ιδιαίτερα ευάλωτους για θυματοποίηση από επιτήδειους (περισσότερα εδώ).
Όσον αφορά στον ψυχολογικό αντίκτυπο της παρουσίας κάμερας στην τάξη, τα παιδιά γνωρίζοντας ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να ακουστούν σε συμμαθητές εκτός τάξης και τους συγγενείς τους, νιώθουν έλλειψη εμπιστοσύνης στην εκπαιδευτική διαδικασία, αποσύρονται, ενώ τα ντροπαλά παιδιά δεν υπάρχει περίπτωση να ξανασηκώσουν χέρι. Τα παιδιά που φοβούνται τους γονείς τους, θα αγωνιούν για τις συνέπειες της ομιλίας ή σιωπής τους στην τάξη, καθώς ο γονιός μπορεί να παρακολουθεί το μάθημα μέσω άλλου γονιού και συνεπώς να παρακολουθεί το παιδί του σε κάθε του στιγμή.
Η επίγνωση της παρουσίας κάμερας ακόμη κι όταν γίνεται για λόγους ασφαλείας, είναι στρεσογόνα για τους μαθητές (περισσότερα εδώ). Η ελεύθερη έκφραση ιδεών θα στραγγαλιστεί, ενώ εκείνοι οι γονείς που ήταν ούτως ή άλλως παρεμβατικοί στην εκπαιδευτική διαδικασία, τώρα θα έχουν λόγο σε όλα τα θέματα διδακτικής, διαχείρισης συμπεριφοράς, ακόμη και βαθμών των μαθητών!
Τέλος, εγείρονται πολλά ζητήματα πνευματικών δικαιωμάτων. Ο Braden Perry, αμερικανός δικηγόρος, θεωρεί ότι κανένα μέρος από την εργασία των μαθητών (ακόμη και πόστερ κολλημένα στον τοίχο ή έκφραση κάποιας ιδέας τους) δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέσω livestreaming, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς σκοπούς (περισσότερα εδώ). Η καταγραφή, παρόλο που απαγορεύεται δεν μπορεί να αποτραπεί, και περίπλοκα ζητήματα πνευματικών δικαιωμάτων προκύπτουν επίσης σε σχέση με την πνευματική ιδιοκτησία του έργου των ίδιων των εκπαιδευτικών κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, αλλά και των πηγών που χρησιμοποιούν (περισσότερα εδώ).
* η Βικτώρια Πρεκατέ είναι φυσικός (ΜPhil), ψυχολόγος/εκπαιδευόμενη ψυχοθεραπεύτρια στη Γνωσιακή Ψυχοθεραπεία και συγγραφέας
