Τέσσερις πανεπιστημιακοί από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη μιλούν για τον ιδιαίτερο ρόλο που πρέπει να αναλάβουν τα πανεπιστήμια μετά την πανδημία του νέου κορονοϊού. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση University World News.
Η πρόβλεψη πως «ο κόσμος δεν θα είναι ποτέ ξανά ο ίδιος» είναι ίσως η λιγότερο καταστροφική που μπορεί να κάνει κάποιος σχετικά με τις συνέπειες της πανδημίας. Η κρίση θα αλλάξει σίγουρα το σύνολο της κοινωνίας -όχι μόνο τον τομέα της υγείας. Δε γνωρίζουμε όμως τον τρόπο και σε ποιο βαθμό. Και το περιεχόμενο των αλλαγών δε θα είναι θετικό αν επικρατήσουν αυτοί που επιδιώκουν να αποκαταστήσουν την παλιά τάξη πραγμάτων.
Υποστηρίζουμε ότι η ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μετά-Covid-19 εποχή, αναδιαμορφώνοντας παράλληλα τον ίδιο της τον εαυτό.
Ο «νέος» κόσμος πρέπει να βασίζεται στις αξίες που πιστεύουμε: δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, κράτος δικαίου, κοινωνική δικαιοσύνη, συμπερίληψη και ισότητα. Η ανώτατη εκπαίδευση μπορεί να δώσει την απαραίτητη ώθηση, ανανεώνοντας τη δέσμευσή μας στις αρχές της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της αυτονομίας των πανεπιστημίων, υπενθυμίζοντας παράλληλα την ανάγκη ενεργούς δραστηριοποίησης ολόκληρου του ακαδημαϊκού προσωπικού.
⨳ Κοινωνική αλληλεγγύη
Στοιχεία αυτής της πραγματικότητας εξάλλου έχουμε δει ήδη, εν μέσω πανδημίας. Σε πολλά πανεπιστήμια, ιδιαιτέρως σε ιατρικά κέντρα και σχολές, επιστήμονες και φοιτητές έχουν ανταποκριθεί με μοναδική αφοσίωση και αποφασιστικότητα στις επείγουσες ανάγκες για έρευνα και περίθαλψη.
Ο προορισμός της ανώτατης εκπαίδευσης να εφοδιάζει την κοινωνία με καλούς γιατρούς, νοσοκόμους, κοινωνικούς λειτουργούς, δασκάλους και άλλους επαγγελματίες δεν ήταν ποτέ πιο κρίσιμος από σήμερα. Είδαμε επιστήμονες να αλλάζουν την επιστημονική τους «ρουτίνα» για να κάνουν εξειδικευμένη έρευνα για τον ιό· μηχανικούς να ανατρέπουν την παραγωγή για να εφοδιάσουν το ταχύτερο δυνατό με εξοπλισμό όσους τον έχουν ανάγκη· ομάδες να συνεργάζονται σε παγκόσμια κλίμακα στην έρευνα για εμβόλιο.
Αυτή η ενθουσιώδης και πρωτόγνωρη κοινωνική αλληλεγγύη πρέπει να συνεχιστεί μετά την πανδημία και να γίνει το κύριο χαρακτηριστικό της ανώτατης εκπαίδευσης. Πρέπει να αγκαλιάσει όλες τις πτυχές της, όπως τη στήριξη της αειφόρου παραγωγής και εργασίας, την εμψύχωση των φοιτητών να αναπτύξουν κοινωνική υπευθυνότητα, να ολοκληρωθούν ως προσωπικότητες ανακαλύπτοντας τα ταλέντα τους, την επίτευξη γνώσης προς όφελος της κοινωνίας, την ενθάρρυνση της έρευνας και της καινοτομίας.
Τα γεγονότα μας υποχρεώνουν να ξαναδούμε αυτές τις συνιστώσες ως μέρη ενός ευρύτερου στόχου, δηλαδή την ανάπτυξη κοινοτήτων βασισμένων στη Δημοκρατία, που θα χαρακτηρίζονται από τη συμμετοχή, τη συνεργασία και την άδολη βούληση να υπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον. Μέσα από αυτό το πρίσμα η φύση της εκπαίδευσης αποκτά άλλη διάσταση. Γίνεται προαγωγός της δημοκρατικής αγωγής και της βελτίωσης της ανθρωπότητας.
Αυτό το διάστημα βιώσαμε και την αντίστροφη πορεία. Πολιτικοί ηγέτες αξιοποίησαν την πανδημία για να αποκτήσουν περισσότερη ισχύ στα χέρια τους. Φτάσαμε να ακούμε ότι τα ολοκληρωτικά καθεστώτα είναι από τη φύση τους καλύτερα στην αντιμετώπισή των υγειονομικών κρίσεων, παραγνωρίζοντας ότι μέλημά τους είναι να κρύβουν τις «μη βολικές» αλήθειες. Στάση που μάλλον οδήγησε στην εξάπλωση της πανδημίας -παρά στο αντίθετο.
⨳ Κουλτούρα δημοκρατίας
Σε τέτοιες συνθήκες, γόνιμες για την ανάπτυξη του εθνικισμού και του λαϊκισμού, η ανάγκη για περισσότερη δημοκρατία αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Η εκπαίδευση μπορεί και πρέπει να συμβάλει στην ανάπτυξη μιας δημοκρατικής κουλτούρας στην κοινωνία μας. Ειδικά τα ερευνητικά πανεπιστήμια αποτελούν πηγή νέων ιδεών και ανακαλύψεων, τεχνολογικών ή μη. Παράλληλα, είναι κυψέλες πολιτισμού και τεχνών, που προάγουν τη δημιουργικότητα, χωρίς να παύουν να είναι μηχανές της οικονομικής ανάπτυξης.
Ακόμα πιο σημαντικό όμως είναι τα ιδρύματα που διδάσκουν τους δασκάλους και τους δασκάλους των δασκάλων να συμβάλλουν καθοριστικά στη μορφή του εκπαιδευτικού συστήματος συνολικά. Όπως έγραφε ο Χιλιανός κοινωνιολόγος Eugenio Tironi, πριν αποφασίσουμε τι είδους εκπαιδευτικό σύστημα θέλουμε, πρέπει να αποφασίσουμε πρώτα ποια κοινωνία θέλουμε.
Στον αντίποδα, το νεοφιλελεύθερο πανεπιστήμιο των τελευταίων δεκαετιών κερδίζει κύρος, πόρους και ισχύ. Και αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις στους φοιτητές, που μένουν με την εντύπωση ότι το πανεπιστήμιο έχει ένα και μόνο στόχο. Να τους προσφέρει συγκεκριμένες γνώσεις και κατόπιν διπλώματα που θα βοηθήσουν την καριέρα τους.
Αυτά τα πανεπιστήμια-επιχειρήσεις καθοδηγούνται μόνο από την ανάγκη να επιτύχουν λειτουργικά κέρδη. Και αν κάποια ανώτατα ιδρύματα κινούνται με αυτό το σκοπό και μόνο, η κοινωνία δεν θα βγει κερδισμένη ούτε από την έρευνα που διεξάγουν, ούτε από την εκπαίδευση που προσφέρουν.
⨳ Δημοκρατική παιδεία για την κοινωνία
Στον αντίποδα, βρίσκεται η άποψη που μοιραζόμαστε. Για να χτίσουμε ένα καλύτερο κόσμο μετά την πανδημία χρειαζόμαστε δημοκρατικά πανεπιστήμια, που αφιερώνουν τις δυνάμεις τους στο να προάγουν την κατάκτηση της γνώσης, διαμορφώνοντας φοιτητές που να πιστεύουν ότι μπορούν να δημιουργήσουν δίκαιες και αειφόρες κοινωνίες.
Αλλά κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί από μόνο του. Οι ακαδημαϊκοί, οι πανεπιστημιακές αρχές, οι κυβερνήσεις, οι δημόσιοι φορείς, οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να εργαστούμε μαζί σε αυτή την κατεύθυνση.
- Ira Harkavy, University of Pennsylvania, ΗΠΑ
- Sjur Bergan, Συμβούλιο της Ευρώπης
- Tony Gallagher, Queen’s University, Ιρλανδία
- Hilligje van’t Land, ΓΓ International Association of Universities
Απόδοση: Φ. Αμπελάκης
